Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đầu tiên đưa tư tưởng hợp tác xã (HTX) vào Việt Nam. Ngay từ khi còn đang bôn ba tìm đường cứu nước, Người đã quan tâm đến tổ chức kinh tế hợp tác, HTX. Trong cuốn “Đường cách mệnh”, viết năm 1927, sau khi phân tích những lợi ích của HTX, Người đã nhấn mạnh: Tục ngữ Việt Nam có câu “Nhóm lại thành giàu, chia nhau thành khó” và “Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại thành hòn núi cao”, lý luận HTX đều nằm trong điều ấy. Người còn nói về tính chất HTX là tổ chức kinh tế – xã hội; cách tổ chức HTX phải dựa trên nguyên tắc tự nguyện, dân chủ, cùng có lợi và đi từ thấp đến cao.
Bác Hồ xuống ruộng cùng nông dân
Ngày sau Cách mạng Tháng 8 thành công năm 1945, ngày 11 tháng 4 năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết thư kêu gọi điền chủ, nông gia Việt Nam tham gia HTX nông nghiệp. Trong thư Bác Hồ đã viết: “Việt Nam là một nước sống về nông nghiệp, nền kinh tế lấy canh nông làm gốc… nông dân giàu thì nước ta mới giàu, nông nghiệp ta thịnh thì nước ta thịnh”; “nông dân muốn giàu, nông nghiệp muốn thịnh thì cần phải có HTX”; “… HTX là hợp vốn, hợp sức với nhau. Vốn nhiều, sức mạnh, thì khó nhọc ít mà lợi ích thì nhiều:. Trong thư Người còn viết: “HTX nông nghiệp là một tổ chức có lợi cho nhà nông. Nó là cách tranh đấu kinh tế có hiệu quả nhất, để giúp vào việc xây dựng nước nhà. HTX nông nghiệp là một cách làm cho nhà nông đoàn kết, làm cho nhà nông thịnh vượng. HTX nông nghiệp giúp cho nhà nông đạt đến mục đích, đã ích quốc lại lợi dân”. Người tha thiết kêu gọi: “Hỡi đồng bào điền chủ nông gia, anh em ta ai chẳng mong được đầy đủ, giàu có, ai chẳng mong cho nước thịnh dân cường. Vậy chúng ta hãy mau mau chung vốn góp sức, lập nên HTX nông nghiệp ở khắp nơi; từ làng mạc cho đến tỉnh thành đâu đâu cũng phải có HTX”.
Sau 19 năm, cũng vào ngày này (11 tháng 4 năm 1964), Bác Hồ gửi thư cho Đại hội HTX và đội sản xuất nông nghiệp tiên tiến miền núi và trung du, khen ngợi những HTX điển hình tiên tiến, và yêu cầu các cấp, các ngành quan tâm chỉ đạo các HTX nông nghiệp phát triển.
Với ý nghãi của ngày 11 tháng 4, ngày đánh dấu 2 sự kiện quan trọng đối với phong trào HTX của Việt Nam, Ban Chấp hành Liên minh HTX Việt Nam khóa IV, nhiệm kỳ 2010 – 2015 thống nhất trình và đã được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận lấy ngày 11 tháng 4 hàng năm là Ngày HTX Việt Nam (Quyết định số 1268/QĐ-TTg công nhận ngày 11 tháng 4 hàng năm là Ngày HTX Việt Nam).
