Luật Hợp tác xã năm 2012 đã có tác động đối với sự phát triển của khu vực kinh tế tập thể, HTX, cả về số lượng và chất lượng; đã xuất hiện thêm nhiều loại hình, mô hình kinh tế tập thể, HTX lĩnh vực phi nông nghiệp hoạt động hiệu quả, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, tạo việc làm, tăng thu nhập, giảm nghèo cho các thành viên, góp phần xây dựng nông thôn mới, bảo đảm an sinh, an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
Mặc dù bị ảnh hưởng nghiêm trọng do dịch bệnh Covid – 19, từ cuối năm 2019 đến nay, làm cho thu nhập của HTX giảm mạnh, đời sống người lao động, thành viên HTX gặp nhiều khó khăn; hơn 90% HTX giảm doanh thu và lợi nhuận; lao động bị cắt giảm, nghỉ việc không lương chiếm hơn 50% tổng số lao động, nhưng nhìn chung giai đoạn 2013-2021, khu vực kinh tế tập thể, HTX lĩnh vực phi nông nghiệp tiếp tục đảm bảo duy trì phát triển ổn định, số lượng HTX, liên hiệp HTX, tổ hợp tác (THT) lĩnh vực phi nông nghiệp tăng hằng năm, đa dạng về loại hình và lĩnh vực hoạt động, phát triển đều khắp ở các địa phương. Ước tính đến 31/12/2021 cả nước có 9.316 HTX; 16 liên hiệp HTX; 44.226 THT phi nông nghiệp.
Hợp tác xã phi nông nghiệp ngày càng phát triển về số lượng và chất lượng. Ảnh: internet
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hạn chế, tồn tại, bất cập của Luật Hợp tác xã 2012 trong quá trình hoạt động thực tiễn. Đó là:
(1) Còn nhiều HTX phi nông nghiệp quy mô nhỏ, số thành viên HTX có xu hướng giảm; tổ chức và hoạt động có biểu hiện xa rời tôn chỉ, mục đích, nguyên tắc và bản chất HTX; mức độ tiếp cận thị trường của HTX, liên hiệp HTX thấp (thị trường vốn, thị trường quyền sử dụng đất, thị trường công nghệ, thị trường hàng hóa, dịch vụ); chưa có nhiều HTX hoạt động trong ngành nghề y tế, chăm sóc sức khỏe, giáo dục, thanh niên, phụ nữ, du lịch…. Một bộ phận thành viên HTX, liên hiệp HTX phi nông nghiệp chưa thể hiện đầy đủ vai trò làm chủ HTX; còn nhiều HTX, liên hiệp HTX chưa chú trọng mở rộng, kết nạp thành viên, hạn chế đối tượng, số lượng thành viên tham gia; HTX hoạt động chưa đúng bản chất, chạy theo lợi nhuận, hạn chế trong việc bảo đảm chính sách cho người lao động về hợp đồng lao động, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế;
(2) Năng lực, trình độ của đội ngũ cán bộ điều hành, quản lý HTX còn yếu và thiếu ổn định; thu nhập thấp, khó thu hút lao động có trình độ, tay nghề cao; việc tiếp cận vốn tín dụng để đầu tư mở rộng sản xuất, kinh doanh, xây dựng cơ sở hạ tầng còn khó khăn, nhiều HTX không đảm bảo được các tiêu chuẩn tín dụng vay vốn thương mại; số lượng các HTX áp dụng khoa học công nghệ mới, hiện đại vào sản xuất, kinh doanh, tham gia vào sản xuất, ứng dụng công nghệ cao chưa nhiều; hoạt động sản xuất chưa gắn với nhu cầu thị trường hàng hóa, liên kết với các siêu thị, doanh nghiệp lớn để mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm cho thành viên HTX; còn nhiều HTX chưa có đất để xây dựng trụ sở, làm cơ sở sản xuất, kinh doanh, quá trình tích tụ và tập trung đất đai còn chậm, việc thực hiện chưa đảm bảo tính công bằng, hiệu quả, bền vững;
(3) HTX công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp trang thiết bị lạc hậu, quy mô sản xuất nhỏ, sức cạnh tranh kém; một số HTX thương mại dịch vụ còn lúng túng trong định hướng hoạt động và đầu tư phát triển, thiếu sự liên kết với thành viên, liên kết với doanh nghiệp để tiêu thụ sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; HTX xây dựng, chưa chủ động liên kết với các thành phần kinh tế khác để tạo lợi thế cạnh tranh trong nhận thầu thi công công trình; HTX giao thông vận tải quản lý thành viên còn lỏng lẻo, hiệu quả kinh doanh không cao; Quỹ tín dụng nhân dân, có biểu hiện phát triển xa rời tôn chỉ mục đích và bản chất HTX; HTX môi trường, phát triển chậm, không đồng đều;
(4) Còn một số HTX chưa đăng ký mã số thuế, có nguy cơ bị giải thể hoặc ngừng hoạt động nhưng không có kinh phí để tổ chức đại hội thành viên và làm các thủ tục giải thể; một số HTX không còn người đại diện, không ai đứng ra tổ chức đại hội để bầu bổ sung những thành viên bắt buộc phải có để tham gia hội đồng giải thể; còn không ít HTX bị thất lạc con dấu, mất giấy chứng nhận sử dụng con dấu, đăng ký HTX, thất lạc sổ sách kế toán nên không có cơ sở để xác định các khoản nợ, nợ thuế và vướng mắc tài chính, tài sản giữa HTX và thành viên.
Theo Cổng TTĐT Liên minh HTX Việt Nam