Vào dịp này cách đây 20 năm, Hội đồng lâm thời Liên minh các Hợp tác xã tỉnh đã được thành lập theo Quyết định số 345 QĐ/UB ngày 14/4/1994 của UBND tỉnh Yên Bái. Hội đồng Lâm thời Liên minh Hợp tác xã tỉnh hoạt động theo Điều lệ của Hội đồng Trung ương Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, là tổ chức tiền thân của Liên minh Hợp tác xã tỉnh ngày nay.
Trong những ngày đầu thành lập, nhận nhiệm vụ hỗ trợ phong trào kinh tế tập thể của tỉnh lúc đó đang trong tình trạng yếu kém trì trệ, toàn tỉnh chỉ có 47/316 hợp tác xã nông nghiệp còn hoạt động, công nghiệp chỉ còn 3 hợp tác xã hoạt động cầm chừng, các hợp tác xã vận tải, xây dựng, thương mại không còn hoạt động. Gây dựng lại phong trào kinh tế tập thể đang trì trệ, với những thành kiến về mô hình hợp tác xã kiểu cũ, kém hiệu quả tồn tại trong quần chúng nhân dân quả là một nhiệm vụ đầy khó khăn.
Tuy nhiên, khó khăn thách thức ấy đã không làm chùn bước, không cản trở quyết tâm của các cán bộ trong Liên minh Hợp tác xã tỉnh. Tiến hành tổ chức Đại hội Liên minh HTX tỉnh lần thứ nhất vào ngày 05/8/1995, lúc đó vận động được 35 thành viên gồm các HTX, tổ hợp tác, doanh nghiệp và lấy tên là Hội đồng Liên minh các HTX tỉnh Yên Bái. Đại hội đã xác định nhiệm vụ trọng tâm cho giai đoạn 1995 – 1999, đó là: Đổi mới và phát triển các hình thức hợp tác trên cơ sở tự nguyện của người lao động, phát triển mạnh các loại hình doanh nghiệp vừa và nhỏ trong tất cả các lĩnh vực kinh tế; Đại Hội đã bầu 17 Đ/C vào Ban Chấp hành, Đ/c Vũ Sửu, Ủy Viên Ban Thường vụ Tỉnh uỷ, Trưởng Ban Kinh tế Tỉnh ủy được bầu giữ chức Chủ tịch đầu tiên của Hội đồng Liên minh các Hợp tác xã tỉnh Yên Bái (nay là Liên minh HTX tỉnh Yên Bái).
Sau khi Luật HTX năm 1996 ra đời, đặc biệt là quán triệt Nghị quyết số 01 ngày 16/7/1996 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Yên Bái về “Tiếp tục đổi mới, phát triển kinh tế hợp tác – hợp tác xã trong các ngành, các lĩnh vực kinh tế”, Hội đồng Liên minh các Hợp tác xã tỉnh đã chủ động phối hợp với các sở, ban, ngành; cấp uỷ, chính quyền các huyện, thị xã tổ chức tuyên truyền tập huấn Luật Hợp tác xã 1996, các Chính sách của Đảng, Nhà nước, mở được 8 lớp tập huấn cho cán bộ thuộc các cơ quan chuyên môn cấp huyện và cán bộ chủ chốt cấp xã; in ấn trên 1.200 bộ tài liệu cung cấp cho các cơ sở để thực hiện việc chuyển đổi các HTX theo Luật và vận động thành lập mới các HTX.
Năm 2002, triển khai Nghị quyết TW5 (khóa IX) của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Liên minh HTX tỉnh đã tham mưu xây dựng Chương trình hành động của Tỉnh ủy về “Tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể”. Đây là nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt của Liên minh Hợp tác xã tỉnh. Bên cạnh những hoạt động nổi bật trong công tác tuyên truyền, tham mưu định hướng phát triển kinh tế tập thể theo các lĩnh vực và tại các địa phương, Liên minh Hợp tác xã còn tích cực tổ chức các hoạt động tư vấn, hỗ trợ, đào tạo cán bộ HTX và đào tạo nghề cho xã viên các hợp tác xã trên toàn tỉnh. Trong đó, công tác đào tạo cán bộ được xác định là ưu tiên số một trong giai đoạn đầu gây dựng phong trào hợp tác xã. Đây là cũng là chiến lược dài hạn của Liên minh hợp tác xã trong phát triển kinh tế tập thể, bởi yếu tố con người là nhân tố quyết định thành công trong mô hình kinh tế mang tính xã hội của hợp tác xã. Chỉ tính từ năm 2003, thực hiện Đề án đào tạo cán bộ HTX của Chính phủ và thực hiện nhiệm vụ tỉnh giao, đến hết năm 2013, Liên minh HTX tỉnh đã tổ chức được hàng trăm lớp bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ 3 chức danh của HTX với gần 4.000 lượt người tham gia. Đồng thời, Liên minh HTX tỉnh đã triển khai tốt công tác đào tạo nghề, tập huấn kỹ thuật sản xuất nông nghiệp, chế biến… cho trên 6.600 lượt thành viên và người lao động trong các HTX.
Năm 2004, Uỷ ban nhân dân tỉnh đã ban hành Quy chế phối hợp giữa Liên minh Hợp tác xã tỉnh với các sở, ban, ngành; các huyện, thị xã, thành phố trong toàn tỉnh, đây là tiền đề để Liên minh HTX kí kết Chương trình phối hợp với các cơ quan chuyên môn, các huyện, thị xã, thành phố và các tổ chức để cùng tuyên truyền, tháo gỡ khó khăn, hỗ trợ các HTX hoạt động hiệu quả, phù hợp với định hướng phát triển kinh tế của địa phương, của ngành. Thông qua các Chương trình phối hợp đã ký kết với 18 sở, ban, ngành, đoàn thể, công tác tuyên truyền phát triển kinh tế tập thể và tham gia xây dựng các chính sách hỗ trợ phát triển HTX nhận được sự đồng thuận cao. Bên cạnh đó, Liên minh HTX tỉnh đã chủ động phối hợp với cấp uỷ, chính quyền của 11 xã được tỉnh và các huyện, thị, thành phố lựa chọn thực hiện thí điểm xây dựng nông thôn mới, rà soát, nắm tình hình thực hiện tiêu chí thứ 13 về xây dựng nông thôn mới và có phương án tư vấn, hướng dẫn, hỗ trợ trong việc thành lập mới HTX, tìm giải pháp củng cố các HTX hiện có trên địa bàn, góp phần thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới của tỉnh.
Năm 2006, tỉnh thành lập Ban Chỉ đạo phát triển kinh tế tập thể, với trách nhiệm là thành viên Ban Chỉ đạo, Liên minh HTX tỉnh đã tham mưu tích cực trong công tác chỉ đạo, đôn đốc, kiểm tra việc phát triển kinh tế tập thể của tỉnh; hướng dẫn các địa phương thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp, từ đó tạo chuyển biến tích cực trong phát triển kinh tế tập thể, tập trung tuyên truyền sâu rộng Nghị quyết Trung ương 5 khoá IX, Chỉ thị 20 của Ban Bí thư và Kết Luận 56 của Bộ Chính trị về đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 khoá IX về: “Tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể”, từ đó đã góp phần làm thay đổi nhận thức về mô hình kinh tế hợp tác, hợp tác xã trong cán bộ, đảng viên và người dân.
Năm 2008, đánh dấu một bước phát triển quan trọng trong công tác tư vấn, hỗ trợ thành viên của Liên minh Hợp tác xã tỉnh, khi Đề án phát triển Trung tâm tư vấn hỗ trợ thành viên và dự án quy hoạch mạng lưới Trung tâm giới thiệu việc làm được tỉnh phê duyệt đãxây dựng trụ sở với 880m2 và đưa vào sử dụng năm 2011 với tổng vốn đầu tư trên 4 tỷ đồng. Từ các nguồn vốn Quỹ quốc gia giải quyết việc làm, Quỹ hỗ trợ phát triển HTX của TW và của tỉnh, đến nay đã hỗ trợ cho gần 100 HTX vay vốn đầu tư đổi mới thiết bị, nâng cao năng lực sản xuất với tổng số vốn luân chuyển trên 20 tỷ đồng. Bên cạnh đó, Liên minh HTX tỉnh còn tư vấn, hướng dẫn các HTX tiếp cận các nguồn vốn từ các Ngân hàng thương mại để đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh.
Công tác đối ngoại đã được Liên minh HTX tỉnh chủ động triển khai thực hiện, nhằm thu hút đầu tư từ các tổ chức phi chính phủ nước ngoài hỗ trợ khu vực kinh tế tập thể của tỉnh phát triển. Phối hợp với Liên đoàn Hợp tác xã Đức tổ chức hội thảo tham gia góp ý vào dự thảo sửa đổi Luật Hợp tác xã, hỗ trợ hợp tác xã các giải pháp, kinh nghiệm bảo đảm hài hòa giữa sản xuất kinh doanh và bảo vệ môi trường. Năm 2010, được tài trợ từ Trung tâm HTX Thuỵ Điển, Liên minh Hợp tác xã tỉnh đã triển khai Dự án “phát triển phong trào HTX nông nghiệp vùng đồng bào dân tộc thiểu số” với mục tiêu nâng cao thu nhập cho xã viên, góp phần xoá đói giảm nghèo, giải quyết tốt vấn đề bình đẳng giới, nâng cao năng lực cho cán bộ Liên minh HTX, cán bộ quản lý của 10 HTX mục tiêu tại địa bàn huyện Văn Chấn và thị xã Nghĩa Lộ, với kinh phí giai đoạn I (2010 – 2013) 5,7 tỷ đồng. Hiện Dự án đang triển khai giai đoạn II (2014 – 2016) với kinh phí tài trợ là trên 4 tỷ đồng.
Có thể nói, 20 năm xây dựng và phát triển, trải qua 4 kì đại hội, nhiều thế hệ cán bộ nối tiếp nhau, Liên minh HTX tỉnh đã có đóng góp quan trọng vào quá trình chuyển đổi, thành lập mới và nâng cao chất lượng hoạt động sản xuất kinh doanh của các HTX trong tỉnh. Đến nay toàn tỉnh có 331 HTX, với trên 40 ngàn thành viên phát triển rộng khắp ở 9/9 huyện, thị, thành phố, ở cả vùng sâu, vùng xa và phát triển mạnh ở các lĩnh vực có lợi thế như: Khai thác và chế biến khoáng sản; chế biến nông lâm sản (chè, gỗ, quế…). Các hợp tác xã đã góp phần tích cực vào việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi và điều hoà các quan hệ về sở hữu và lợi ích kinh tế, đóng góp vào GDP và ngân sách ngày càng tăng. Khu vực kinh tế tập thể đã giải quyết việc làm thường xuyên cho trên 6.500 lao động có thu nhập ổn định, góp phần tích cực xoá đói, giảm nghèo trong nông thôn và xây dựng nông thôn mới. Đặc biệt là hoạt động của các quỹ tín dụng nhân dân trên địa bàn toàn tỉnh với tổng số trên 19.000 thành viên, chiếm gần 50% số hộ dân trên địa bàn có quỹ, đã huy động tốt nguồn vốn trong dân, hỗ trợ mỗi năm trên 10.000 lượt thành viên vay vốn sản xuất kinh doanh và phục vụ đời sống, góp phần giảm nạn cho vay nặng lãi tại những địa phương có quỹ hoạt động.
Liên minh HTX tỉnh đã phát huy được vai trò đại diện cho các HTX, đồng hành vững bước cùng thành viên phát triển, vị thế của Liên minh HTX tỉnh tiếp tục được khẳng định và nâng cao, thực sự là chỗ dựa tin cậy cho các HTX và doanh nghiệp thành viên phát triển. Đến nay, Liên minh HTX tỉnh đã thu hút được 358 đơn vị, trong đó có 261 HTX và 97 doanh nghiệp vừa và nhỏ tham gia thành viên.
