HỢP TÁC XÃ KIỂU MỚI: ĐỘNG LỰC KÉP TẠO NÊN ĐỘT PHÁ (12/04/2015)

Làm sao để nông nghiệp phát triển, làm thế nào để người nông dân gắn bó với đồng ruộng. Hợp tác xã (HTX) kiểu mới chính là câu trả lời cho bài toán này. Nhưng làm thế nào để phát triển HTX kiểu mới lại là một nút thắt cần gỡ. Những hướng đi mới, giải pháp mở được đại diện của 7 “nhà” cùng ngồi lại trao đổi tại buổi tọa đàm “Xây dựng các HTX kiểu mới trong nông nghiệp như thế nào trong giai đoạn 2015 -2016 và 2017-2020” ngày 11-4, chính là cam kết trách nhiệm cho những bước đi vững chắc trong tương lai. Uỷ viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân chủ trì buổi tọa đàm.

Ảnh: Hoàng Long

Nông nghiệp muốn thịnh, phải có HTX

Buổi tọa đàm diễn ra đúng vào ngày kỷ niệm của Liên minh HTX Việt Nam (11-4-1946 / 11-4-2015). Ngày này cách đây 79 năm, trong “Thư gửi điền chủ nông gia Việt Nam”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh: Việt Nam là nước sống về nông nghiệp. Nền kinh tế lấy canh nông làm gốc… Nông dân giàu thì nước ta giàu. Nông nghiệp ta thịnh thì nước ta thịnh. Với cách đặt vấn đề như vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đi đến một kết luận quan trọng: Nông dân muốn giàu, nông nghiệp muốn thịnh thì phải có HTX. 

Tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được Đảng và Nhà nước ta kế thừa và vận dụng khi ban hành các chủ trương, nghị quyết về phát triển kinh tế tập thể, đặc biệt là Nghị quyết số 13, Hội  nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, cũng như các văn bản chỉ đạo sau này. 

Nhờ đó, trong mỗi giai đoạn lịch sử của cách mạng Việt Nam, HTX nói chung và HTX nông nghiệp nói riêng đã có những đóng góp tích cực vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Những năm gần đây, thực hiện đường lối đổi mới, các HTX nông nghiệp đã, đang vượt qua khó khăn để đổi mới, phát triển, từng bước khẳng định vai trò, vị trí của mình trong sự nghiệp phát triển kinh tế- xã hội của đất nước. 

Cả nước hiện có 10.339 HTX nông nghiệp, với tổng số thành viên tham gia khoảng 6,7 triệu người. Số lượng HTX nông nghiệp thành lập mới tăng bình quân mỗi năm 200 HTX, khoảng 20% tham gia tái cấu trúc HTX theo Luật HTX, nhằm tạo ra một “thể trạng” tốt hơn để HTX hoạt động hiệu quả hơn dựa trên những nền tảng về sứ mệnh sẵn có của HTX. Tuy nhiên, để thực hiện được sứ mệnh của mình, các HTX nông nghiệp phải vượt qua rất nhiều khó khăn nội tại đầy yếu kém như tài chính, cơ sở vật chất, kỹ thuật nghèo nàn, trình độ lạc hậu. Trong khi, còn rất nhiều HTX chưa thực hiện đổi mới cơ cấu tổ chức và hoạt động theo Luật HTX 2012 thì nhận thức của cán bộ quản lý các cấp chưa đầy đủ, thấu đáo. Để thực hiện được sứ mệnh như Chủ tịch Hồ Chí Minh từng mong mỏi, mô hình HTX đang cần một sự đột phá. 

Xây dựng HTX kiểu mới 

Xuất phát từ những đòi hỏi thực tiễn, yêu cầu lúc này được đặt ra là cần tiến hành xây dựng mô hình HTX kiểu mới. Với tư cách là một nhà khoa học, GSTS, Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân khẳng định: Với HTX kiểu mới, nông nghiệp Việt Nam có khả năng chuyển sang một giai đoạn mới về chất, có tính đột phá, vì nó khắc phục được những yếu kém, cản trở kéo dài suốt 30 năm qua. 

Theo GSTS, Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân, HTX kiểu mới sẽ tạo ra động lực kép mạnh mẽ, từ đó tạo đột phá phát triển cho nông nghiệp Việt Nam. Vì ở đó, người nông dân vẫn là người chủ với đầy đủ hoạt động sản xuất nông nghiệp, đồng thời nhận được sự hỗ trợ rất hiệu quả từ HTX nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, tiếp nhận tối đa các hỗ trợ của Nhà nước, phát huy mạnh mẽ các liên kết với DN và đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của hội nhập quốc tế về thương mại. 

Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân cho rằng, HTX kiểu mới không những đem lại lợi ích lớn hơn nhiều cho người nông dân, mà còn đem lại lợi ích cho nhà nước khi góp phần làm giảm chi phí và nâng cao hiệu quả của bộ máy nhà nước, giảm rủi ro và lợi ích cho các nước nhập khẩu hàng hoá của Việt Nam, đồng thời tuân thủ nghiêm ngặt các chuẩn mực thương mại quốc tế. 

“HTX kiểu mới sẽ tạo đột phá cho phát triển nông nghiệp Việt Nam, vì nó tạo sự tương tác đồng hướng của 4 loại lợi ích: Lợi ích của hơn 10 triệu hộ nông dân; lợi ích của nhà nước, DN và lợi ích của các nước giao thương với Việt Nam”, Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân khẳng định. 

Rõ ràng, trong nền kinh tế thị trường, mỗi hộ nông dân sản xuất riêng lẻ sẽ rất khó cạnh tranh khi gia nhập thị trường, và rất yếu thế trong đàm phán hợp đồng với các tác nhân khác. Chính vì vậy, để nâng cao sức cạnh tranh và năng lực đàm phán thị trường, liên kết sản xuất là đòi hỏi tất yếu. Việc xây dựng HTX kiểu mới không chỉ là câu chuyện thay tên, hay “bình mới, rượu cũ” mà chính là cách thức để nâng cao hiệu quả sản xuất và kết nối nông dân với thị trường thông qua tham gia vào chuỗi giá trị hàng nông sản.

Nâng cao nhận thức về HTX kiểu mới 

Tuy nhiên, làm thế nào để xây dựng được HTX kiểu mới, trong khi có những cái cũ vẫn tồn tại như một thách thức. Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Đặng Huy Đông chia sẻ, bây giờ chủ đề HTX không phải là chủ đề để mọi người say sưa, thậm chí còn lảng tránh vì cả dân trí và “quan trí” còn nhiều nhận thức chưa đúng trong việc xây dựng mô hình HTX. Trong khi đó, Nghị quyết Trung ương 5 đã chỉ rõ phải kiện toàn bộ máy tổ chức vì một trong những nguyên nhân đi xuống là do bộ máy tổ chức yếu kém. “Một đất nước phát triển như Malaysia có hẳn một Bộ Ngoại thương và Hợp tác xã. Trong khi đó, chúng tôi (Bộ KH&ĐT) chỉ xin được thành lập ở cấp cục nhưng đã thất bại với kế hoạch này. Hiện Bộ chỉ có một vụ, ở các địa phương không có một ai”, Thứ trưởng Đặng Huy Đông bày tỏ. 

Chia sẻ về vấn đề bộ máy tổ chức, Bộ trưởng Bộ NN&PTNN Cao Đức Phát cho biết, hiện nay Bộ cũng mới chỉ có biên chế cho 8 người làm nhiệm vụ này, ở Sở có 1, thậm chí là một nửa, huyện cũng có một nửa người (cán bộ kiêm nhiệm- PV). “Nếu không có người am hiểu thì không thể làm được. Lâu nay, ở các địa phương, tổ chức làm nhiều nhất về HTX chỉ có Liên minh HTX”. Bộ trưởng Cao Đức Phát khẳng định.  

Vấn đề cần làm lúc này là phải nâng cao nhận thức một cách tổng thể về câu chuyện HTX. Vì trên thực tế, theo ông Nguyễn Quốc Cường, Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam, HTX kiểu cũ chính là nỗi ám ảnh của nhiều người nông dân, vì họ quan niệm không có lợi ích nào được chia. Trong khi những HTX được thành lập mới, tiếng là mới nhưng vẫn là cũ so với các mô hình trên thế giới, không thuyết phục được người dân gắn bó với đồng ruộng, với HTX. 

Trao đổi về vấn đề này, Thứ trưởng Đặng Huy Đông cho biết, cần phải tuyên truyền để người dân hiểu rằng, những quan niệm “không có lợi ích nào” là quan niệm sai lầm. HTX mở cửa nhưng không có nghĩa ai cũng được vào, còn đã vào thì phải chấp hành điều lệ của HTX. “Sắp tới, Bộ KH&ĐT sẽ có kế hoạch tuyên truyền cụ thể để nâng cao nhận thức của người dân về vấn đề này”, Thứ trưởng Đặng Huy Đông khẳng định.  

Phải có nguồn tài chính cho HTX hoạt động 

7 “nhà” cùng tham gia tọa đàm lần này gồm các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp, doanh nghiệp, các nhà khoa học, đại diện ngân hàng và các tổ chức nhân dân đến từ MTTQ Việt Nam, Ban Kinh tế Trung ương, Bộ NN&PTNT, Bộ KH&ĐT, Liên minh HTX Việt Nam… Đây là cuộc hội ngộ quan trọng, thể hiện sự quan tâm của hệ thống chính trị đối với nông nghiệp thông qua các loại hình là HTX kiểu mới, do đó đã nhận được rất nhiều ý kiến tâm huyết. Theo Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân, có 4 vấn đề cần quan tâm sau buổi tọa đàm này. 

Trước tiên, từ nay đến tháng 8, các bộ, ngành liên quan, Liên minh HTX, Hội Nông dân nên có hợp đồng tuyên truyền để giới thiệu tập trung những mô hình HTX làm ăn hiệu quả, nhằm trang bị những kiến thức chung nhất về HTX để khi các địa phương tiến hành Đại hội Đảng, vấn đề này sẽ được nhận thức một cách sâu sắc hơn. 

Theo Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân, trên cơ sở thảo luận, Ban Kinh tế Trung ương có bước chuẩn bị tập trung vào những vấn đề của nông nghiệp để trình Ban Bí thư đưa ra Nghị quyết. Nếu có Nghị quyết, hoặc kết luận của Ban Bí thư sẽ tiến hành triển khai trên toàn quốc để các địa phương bổ sung thêm nội dung đó vào văn kiện trước khi tổ chức Đại hội Đảng.  

Về cơ sở tài chính cho HTX, Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân cho rằng, trong điều kiện hiện nay cần phải làm rõ để xin Bộ Tài chính cấp kinh phí, đồng thời rà soát lại tất cả các văn bản bổ sung, làm sao trong 2, 3 năm tới có nguồn tài chính cho HTX mới hoạt động mạnh hơn và HTX cũ có điều kiện đổi mới. 

Bàn về kế hoạch xây dựng HTX kiểu mới trong giai đoạn từ nay đến cuối năm, Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân nhấn mạnh, cần tiến hành làm việc với cấp ủy, chính quyền, thành phố xem địa phương nào xung phong xây dựng HTX kiểu mới sẽ tiến hành làm trước. “Trên cơ sở xung phong của từng địa phương kết hợp với DN sẽ xây dựng số lượng và địa điểm làm việc này”, Chủ tịch Nguyễn Thiện Nhân khẳng định. Đồng thời, điều kiện cần ở mỗi một HTX là phải có một kỹ sư về nông nghiệp tham gia HTX, biết kỹ thuật, biết lý luận chung về HTX để làm nòng cốt.