Đó là một trong những điểm chung nhất từ rất nhiều ý kiến đối thoại, kiến nghị của các Hiệp hội Vận tải địa phương, của các HTX vận tải cơ sở, làm nóng cuộc hội thảo về thực hiện điều kiện kinh doanh vận tải đường bộ tại các HTX, do Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam vừa tổ chức ngày 12/12, tại Hà Nội.
Chủ trì cuộc hội thảo, ông Nguyễn Văn Thanh, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ôtô Việt Nam, cho rằng từ công cuộc đổi mới, các DN và đông đảo các HTX vận tải hoàn toàn bỏ tiền ra mua sắm phương tiện ôtô ngày càng hiện đại, đến nay đạt thành tựu xã hội hóa rất to lớn, bảo đảm vận chuyển hành khách và hàng hóa trên cả nước.
HTX vận tải theo Luật HTX mới
Trước nay, Hiệp hội đã tiếp nhận và kiến nghị tháo gỡ khá nhiều vướng mắc cho các HTX vận tải, nhưng chưa thấy đề cập đến vấn đề quản lý hợp đồng lao động (HĐLĐ), mối quan hệ lao động trong các HTX vận tải. Trong xu thế gần đây Nhà nước chủ trương siết chặt quản lý kinh doanh vận tải, nhất là từ khi có Nghị định số 86/2014/NĐ-CP ngày 10/9/2014 về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng ôtô (NĐ86), có hiệu lực từ 1/12/2014, tuy có mục tiêu quản chặt lái xe và phụ xe, nhưng lại vướng Luật HTX 2012, Luật Lao động và Luật BHXH…
Là đơn vị có sáng kiến tổ chức hội thảo, đại diện Hiệp hội Vận tải Tp.Hà Nội, đã đề dẫn mục tiêu chủ yếu của diễn đàn là trao đổi và kiến nghị với các cơ quan thẩm quyền điều chỉnh một số quy định trong NĐ86, tháo gỡ vướng mắc của nhiều HTX vận tải cả nước về vấn đề ký HĐLĐ, đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) lái xe và phụ xe trong HTX.
Ông Lê Thăng Long, Phó ban Chính sách và Phát triển HTX (Liên minh HTX Việt Nam), nêu ý kiến, theo Luật HTX 2012 và Nghị định 193 hướng dẫn thi hành Luật HTX này, HTX vận tải tồn tại 2 loại hình, gồm HTX cung ứng dịch vụ vận tải (các HTX vận tải thuần túy hiện nay đều hoạt động theo mô hình này) và HTX vận tải điều hành sản xuất kinh doanh tập trung. Như vậy, cả 2 loại hình HTX vận tải này đều thuộc đối tượng điều chỉnh tại của NĐ86 (cụ thể tại các Điều 2, Điều 13 khoản 2, Điều 13 khoản 3…).
Đại diện Vụ HTX đối thoại với các HTX tại hội thảo
Căn cứ NĐ86, Luật BHXH và Luật BHYT, đại diện Liên minh HTX Việt Nam cho rằng có thể xác định rõ HTX vận tải điều hành tập trung phải ký HĐLĐ, đóng BHXH cho lái xe và phụ xe. Bởi theo khoản 3 Điều 13 của NĐ86, HTX trong trường hợp này là HTX tạo việc làm cho thành viên, phương tiện tài sản thuộc sở hữu HTX, giữa HTX và thành viên có phát sinh quan hệ lao động, vì vậy giữa HTX và thành viên phải ký kết HĐLĐ theo quy định.
Còn HTX cung ứng dịch vụ vận tải không phải ký HĐLĐ, đóng BHXH cho lái xe và phụ xe. Đây cũng là mô hình đang tồn tại chủ yếu trong các HTX vận tải hiện nay. Theo khoản 2 điều 13 của NĐ86, việc ký HĐLĐ, đóng BHXH cho lái xe và phụ xe là nhiệm vụ của chủ xe, của thành viên HTX (trừ trường hợp giữa HTX và lái xe là thành viên HTX có cam kết và hợp đồng dịch vụ về việc HTX đại diện lái xe là thành viên HTX ký HĐLĐ với lái xe và phụ xe).
Nguy cơ vỡ… HTX
Cuộc hội thảo nóng lên với nhiều ý kiến đối thoại, kiến nghị của các Hiệp hội Vận tải địa phương, nhất là của các HTX vận tải cơ sở đến từ Tuyên Quang, Thanh Hóa, Hòa Bình, Bắc Giang, Hà Nội… với đại diện Vụ HTX (Bộ KH&ĐT) và Vụ Vận tải (Tổng cục Đường bộ – Bộ GTVT).
Ông Trần Danh Liên, Chủ tịch Hiệp hội Vận tải Hà Nội, khẳng định quan hệ giữa HTX và thành viên chỉ là quan hệ hợp đồng dịch vụ, trong đó HTX là bên cung ứng dịch vụ, còn thành viên là bên sử dụng dịch vụ, nên không phát sinh quan hệ lao động. Nhưng NĐ86 quy định, lái xe và phụ xe phải có HĐLĐ bằng văn bản với đơn vị kinh doanh vận tải là chưa phù hợp với Luật Lao động.
Ông Liên cảnh báo rất có thể các chủ xe cá thể hưởng lợi từ việc tránh được khoản dịch vụ, lách luật, trốn thuế dưới dạng xe hợp đồng, xe du lịch, xe dù bến cóc phát triển, cạnh tranh không lành mạnh với HTX. Đáng nói có thể nhiều chủ xe sẽ từ bỏ… HTX để kinh doanh hộ cá thể. Và như thế, NĐ86 có thể đi ngược với chủ trương của Đảng, Nhà nước về phát triển mô hình HTX nhằm cải thiện thực trạng kinh doanh nhỏ lẻ, yếu thế đang phổ biến ở nước ta hiện nay.
Hầu hết tham luận tại hội thảo đều kiến nghị các cơ quan thẩm quyền nghiên cứu để sớm có những điều chỉnh phù hợp, nhất là có thể tính toán lại lộ trình đặc thù cho các HTX vận tải lùi thời hạn thực hiện NĐ86… Bởi nếu không được tháo gỡ kịp thời, các HTX vận tải vừa không thể thực hiện được NĐ86, vừa chịu hệ lụy bị các cơ quan kiểm tra, thanh tra cho là HTX vi phạm các điều kiện kinh doanh vận tải.
